සමන් දේවාලයේ යන එන ගොඩක් දෙනෙක්ට කවදාවත් අමතක කරන්න බැරි තැනක් තමයි සමන් දේවාලයේ පිහිටලා තියෙන බුදු මැදුර . ඊසාන දිශාවට මුහුණලා නිර්මාණය කරලා තියෙන සමන් දේවාලයේ ප්‍රධාන දොරෙන් ඇතුළු උනාට පස්සේ අපිට හමුවෙන්නේ ඉස්සෙල්ලම දිග්ගෙය . මේ දිග්ගෙය ඔස්සේ ඉස්සරහට අඩි කීපයක් ගියාට පස්සේ දකුණු පැත්තට තියෙන දොරටුවෙන් එළියට ආවම මේ බුදු මැදුරට අපිට යන්න පුළුවන් .
වැඩිය ලොකු නැති උනාට බුදු මැදුර කොච්චර ඓතිහාසික දෙයක්ද කියලා කියන්න ඕන නිසා තමයි අද මම මේ ලිපිය ලියන්න කල්පනා කලේ . බ්ලොග් ලියන්න ඇවිත් මම ලිව්ව දෙවෙනි ලිපියේත් මම සඳහන් කරලා තියෙන්නේ මේ ගැනම තමයි . ඒත් අලුත් කරුණු කාරණා ටිකක් දැනගන්න ලැබුණු නිසාත් ෆොටෝ වීඩියෝ වලිනුත් තවත් වැඩි දියුණු කරලා ලියන්න පුළුවන් නිසා මම ආයෙත් මේ ගැන ලියන්න කල්පනා කළා .
මේ ළඟදී සමන් දේවාලයට ගිය වෙලාවක මට ආච්චිඅම්මා මතක් උනා . ඉස්සර මම පොඩි කාලේ සමහර සෙනසුරාදාවල් වල උදේට ගෙදර හැමෝම සමන් දේවාලේ එනවා . ආච්චිඅම්මා තමයි පෙරමුණ ගන්නේ . ඉතින් අපි හැමෝම ඇවිත් සමන් දේවාලෙට පූජාව තියලා පස්සේ පලතුරු කකා ටිකක් වෙලා දේවාල භූමියේ රැඳෙනවා . එහෙම ඉන්නකොට ආච්චිඅම්මා වැඩි හරියක් ඉඳගෙන ඉන්නේ මේ සමන් දේවාලයේ බුදුමැදුරේ එළියේ තියෙන කණුවකට හේත්තු වෙලා . ඒ වෙලාවට මමනම් දේවාලේ වත්ත හැමතැනම දුවනවා ඇරෙන්න වෙන වැඩක් කරන්නේ නැහැ .
ළඟදී දවසක මම දේවාලේ යනකොට බුදුමැදුර ඇතුලේ කවුරුවත් හිටියේ නැහැ . ඒ නිසා මම බුදුමැදුරේ දොර වහලා පිටින් ඉඳන් බුදුමැදුරේ දොරේ ෆොටෝ එකක් ගත්තා . එවෙලේ තමයි දැක්කේ බුදුමැදුරේ දොරේ ඇඳලා තියෙන චිත්‍ර දැන් විනාශ වෙලා කියලා . ඒ ගම මම විස්තරයක් මුහුණු පොතේ දැම්මට ඒකට කාගේවත් වැඩි අවධානයක් එල්ලවෙලා තිබුණේ නැහැ .
බම්බුවේ පුරාවිද්‍යාවක් නිසා දේවාලයේ කාර්යමණ්ඩලයට මේවා ආරක්ෂා කරන්න කටයුතු කරන්න විදියක් නැහැ කියලා මට හිතෙනවා . මොකද ඉතින් ඇණයක් ගහන්න ඕනනම් ඒකටත් අවසර ගන්න ඕන නිසා . කමක් නැහැ . කවදා හරි ඔය පුරාවිද්‍යාව නිසාම පුරාවිද්‍යාව නැතිවෙලා යයි . ඊට කලින් යන්න පුළුවන් නම් මේ බුදුමදුරට ගිහින් බලන්න එතන කොච්චර ශාන්ත නිස්කලංක තැනක්ද කියලා .
1505 නොවැම්බර් මාසයේ දහනව වෙනිදා තමයි පරංගි ලංකාවට ගොඩබැස්සේ . මේ වෙනකොට ලංකාවේ රජකම් කරේ ධර්මපරාක්‍රමභාහු රජතුමා . ඒ කෝට්ටේ රාජධානියේ . ධර්මපරාක්‍රමභාහු රජතුමාට පස්සේ කෝට්ටේ රාජධානියේ රජ වෙන්නේ හත්වෙනි විජයභාහු රජතුමා . ඒත් මෙතුමා රාජද්‍රෝහීන්ගේ කුමන්ත්‍රණයකට අහුවෙලා අකාලයේ මියයනවා . මින් පස්සේ ලංකාවේ සිංහාසනය ආයෙත් අස්ථාවර තත්ත්වයට පත් වෙනවා . හත්වෙනි බුවනෙකභාහු රජතුමාගේ ළමයි වෙච්ච අටවෙනි බුවනෙකභාහු කෝට්ටේ රජ උනා . මායාදුන්නේ සීතාවක රජ උනා . රයිගම් බණ්ඩාර පස්වලල්ලවිට කෝරලයේත් රජ උනා . මේ අටවෙනි බුවනෙකබාහු රජ තුමාට යි හිටියේ නැහැ . මේ නිසා අවසානයේ එතුමාගේ මුණුබුරෙක් වෙච්ච වීදියබණ්ඩාර කුමාරයාගේ පුත් ධර්මපාල කුමාරයා කෝට්ටේ සිංහාසනයේ හිමිකම ලබාගන්නවා .
ලබා ගන්නවා කිව්වට ඉතින් ලබා ගන්නවාම නෙවෙයි . බලෙන් ලබා දුන්නා . කුමන්ත්‍රණ රහස් සාකච්චා වගේ දේවල් වල ප්‍රතිපලයක් හැටියට ධර්මපාල කුමාරයා රජ උනා . ඉතාම අඩුවයසින් ලංකාවේ රජඋණු මෙතුමා තමාට තියෙන තර්ජන හා තමාගේ දුර්වලත්වය නිසා පරංගි තමන්ගේ හිතවතුන් බවට පත් කරගෙන කතෝලික ආගම වැළඳගත්තා . එහෙම වෙලා දොන් ජුවන් ධර්මපාල කියලා බෞතීස්ම ලැබුවා . කාලයක් මෙයා මෙහෙම රජ කරනකොට කෝට්ටේ රාජධානියට පරංගි බලපෑම් තව තවත් වැඩිවෙලා අන්තිමට දවසක් කෝට්ටේ රාජධානිය ආක්‍රමණය කරන්න ඕන කියලා පරංගින් ප්ලෑන් කරා . මේ කාලයේ පැපිලියාන මහ පිරිවෙනේ තිබිලා තියෙනවා තොටගමුවේ ශ්‍රී රාහුල හාමුදුරුවෝ නිර්මාණය කරපු යන්ත්‍රයක් . මේකෙන් පුළුවන්ලු ටිකක් ඈත කරන කතාබහට සවන් දෙන්න . මේකෙන් දැනගන්නවා හෙට කෝට්ටේ රාජධානියට පෘතුගීසි ආක්‍රමණයක් එනවා කියලා .
එදාම රෑ දළදා මාළිගාවේ දියවඩන නිළමේ විදියට කටයුතු කරපු කීරවැල්ලේ හිරිපිටිය නිළමේ තුමාට නිල් පාට ඇඳුමක් ඇඳගත්ත පරිබ්‍රාජක වෙස් ගත්ත කෙනෙක් හීනෙන් ඇවිත් කියලා තියෙනවා " කෝට්ටේ කලාලේ කිසිල්ලේ දත මැද ගන්න රාළේ " කියලා . එතුමාට මේ හීනය ප්‍රශ්නයක් වෙලා තියෙනවා . ඒ නිසාම එතුමා පැපිලියාන පන්සලට ගිහින් නාගසේන හිමියන්ගෙන් අහලා තියෙනවා මොකක්ද මේ හීනයේ තේරුම කියලා . උන්වහන්සේ තමයි හීනය පැහැදිළි කරලා දළදාව ආරක්ෂා කරන්න කියලා කියලා තියෙන්නේ .
මොකද පරංගි දැනගෙන ඉඳලා තියෙනෙවා දළදාව තමයි ලංකාවේ රාජ්‍ය සංකේතය කියලා . ඉතින් හිරිපිටිය නිළමේ තුමා වහාම කෝට්ටේ දළදා මාලිගාවට ඇවිත් දළදා කරඬුව විවෘත කරලා ඇත් දළ කැබැල්ලක් දළදාව වගේ තැම්පත් කරලා ඇත්ත දළදාව අරගෙන තමාගේ සිරියෙ ( පිහි කොපුවේ ) තැම්පත් කරගෙන පහුවදාම කෝට්ටෙන් පිටත්වෙලා දියවන්නාවෙන් එගොඩවෙලා සීතාවක පැත්තට ඇවිත් සීතාවක රජකම් කරපු මායාදුන්නේ රජතුමාට දළදාව භාරදීලා තියෙනවා .
ඒත් මේකාලේ වෙනකොට සීතාවකටත් එක එක රාජ්‍ය කුමන්ත්‍රණ එල්ල වෙලා තිබුණු නිසා මායාදුන්නේ කල්පනා කරා දළදාව සීතාවක තියාගත්තොත් වැඩක් වෙන්නේ නෑ අනිවාර්යෙන්ම අහුවෙනවා . ඒ නිසා වෙනත් තැනක හංගලා තියන්න ඕන කියලා . ඊට පස්සේ කරලා තියෙන්නේ රජතුමාගේ හොඳම හිතවත් ස්වාමීන් වහන්සේ නමක් වෙච්ච ෂඩ්භාෂා පරමේශ්වර මහින්දාලංකාර කියන ස්වාමීන් වහන්සේට දළදාව භාර කරන එක . උන්වහන්සේ වැඩ හිටියේ කුරුවිට දෙල්ගමුව රාජමහා විහාරයේ . ඔන්න ඔතනින් තමයි පිංවතුනි දන්ත දාතූන් වහන්සේ රත්නපුරයට වැඩම කරේ . දෙල්ගමුව විහාරයේ දළදා මන්දිරයක් හදලා තමයි මුලින්ම දළදා වහන්සේ තැම්පත් කරලා තියෙන්නේ .
ඒත් පස්සේ පස්සේ පරංගින් මේ පැත්තටත් කිට්ටු කරන්න ගත්තට පස්සේ මහින්දාලංකාර හාමුදුරුවෝ මැණික් කොපුවක දළදා වහන්සේ බහාලා අන්තිමට විශාල කුරහන් ගලක ඇතුලේ තැම්පත් කරනවා . දළදා වහන්සේ ඒවගේ කොපුවක තැම්පත් කරපු පලවෙනි අවස්ථාව තමයි මේ . ඒ කාලෙ දෙල්ගමුව විහාරයේ විශාල බුදු පිළිමයක් තිබිලා තියෙනවා .
කතාව තියෙන්නේ මේ බුදු පිළමය පිටිපස්සේ කුරහන් ගල තියලා එතන දළදාව තැම්පත් කරා කියලා . මේ කාලෙ පන්සල්වල විශාල කුරහන් ගල් තිබීම එච්චර අරුමයක් වෙලා නැහැ . මොකද කියනව්වනම් ඔය විශාල පිළිම හදන්න තීන්ත වර්ග හදන්න මකුළු මැටි අඹරන්න විශාල කුරහන් ගල් උවමනා වෙලා තියෙන නිසා . ඉතින් ඔන්න ඔහොම තමයි දළදාව දෙල්ගමුව විහාරයේ තැම්පත්වෙලා තිබිලා තියෙන්නේ .
මාරපන ශාස්ත්‍රෝදය පිරිවෙනේ වැඩහිටපු කිරිඇල්ලේ ශ්‍රී ඤානවිමල ස්වාමීන් වහන්සේ සබරගමුවේ පැරණි ලියකියවිලි කියන පොතේ මේ කුරහන් ගලේ දිග ප්‍රමාන සඳහන් කරලා තියෙනවා . ඒ මෙන්න මෙහෙම .
මෙකී ප්‍රතිමාවට පිටිපසින් යට ගල අඩි 8 - 9ක් හා උඩගල අඩි 13 - 3ක් වට ප්‍රමාණය ඇති අඩි 1 - 4 ක් උස යෝධ කුරහන් ගලකි . මෙහි යට ගලේ කුහර දෙකකි . එයින් උද සිදුරේ වට ප්‍රමාණය අඩි 1 - 8 කි . එය අඟල් හතරක් පමණ පහතට කොටා යටම සිදුර ඊටත් මහත් ලෙස සම සතරැස්ව සාරා තිබේ . දළදා කරඬුව තබා ආරක්ෂා කර තිබුණේ මෙම සිදුර තුල විය හැක .
ඔය කාලෙ සීතාවක රාජසිංහ රජතුමා රජ උනාට පස්සේ දළදා වහන්සේ සබරගමුව මහ සමන් දේවාලයට වැඩම කරලා දේව පෙරහැර එක්කම එකතු කරලා දළදා පෙරහැර පවත්වලා තියෙනවා . ඉතින් එදා ඉඳලා අවුරුදු හතලිස් තුනක් දළදා වහන්සේ පෙරහැර මංගල්‍යය වෙනුවෙන් සමන් දේවාලයට වැඩම කරාට පස්සේ මෙන්න මේ මම කියන බුදුමැදුරේ තමයි තැම්පත් කරලා වඩා හිදුවා තියෙන්නේ .
දළදා වහන්සේ ලංකාවේ වෙනත් කිසිම දේවාලයක මෙහෙම තැම්පත් කරලා තිබිලා නැහැ . ඒ නිසා මේක දළදා කතා පුවතේ වාර්තාගත සිද්දියක් . ඒවගේම සබරගමුවේ ඉන්න අපිට ලොකු ගෞරවයක් . එදා ඉඳලා දළදා වහන්සේ වෙනුවෙන් කරන දළදා පෙරහැර අදත් සිදු කරනවා . ඒ චාරිත්‍ර අදත් ඒ වගේම සිද්ද කරනවා . අද වෙනකොට මේ දළදා මැදුරේ ඇඳලා තියෙන චිත්‍ර විනාශ වෙන්න පටන් අරගෙන තියෙනවා . දළදා මැදුරේ දොරේ තියෙන චිත්‍රත් විනාස වෙලා තියෙනවා . මේවා ආරක්ෂා කරන්න මොකෙක්ටවත් ඕනෑකමක් නැත්ද දන්නේ නෑ . ඒ නිසා ඒගැන දැනුවත් කරන්න ඕන නිසා තමයි මම මේ ලිපිය ලිව්වේ .
දේවාලයට ගියාම අපි ඉස්සෙල්ලම වඳින්නේ මේ දළදා මැදුරේ තියෙන බුද්ධ ප්‍රතිමාවට . එතනට ගියාම තියෙන ශාන්ත නිසල බව වචන වලින් කියන්න බැහැ . අත්විඳලාම තමයි දැනගන්න පුළුවන් වෙන්නේ . හැමදාම මේ දළදා මැදුරට බුද්ධ පූජාව පූජා කරලා තමයි දෙවියන්ට මුරුතැන පූජා කරන්නේ . ඒවගේ බැලුවම ලංකාවේ බෞද්ධ සිරිත් විරිත් ක්‍රියාත්මකවෙන දේවාලයක් විදියට සමන් දේවාලය හඳුන්වන්න පුළුවන් .
මුලින්ම තියෙන්නේ දේවාලයේ පෙරහැර තියෙන වෙලාවට දළදා පෙරහරට සධාතුක කරඬුව මේ දළදා ගෙයි ඉඳලා වැඩම කරවන සිරිත් විරිත් තියෙන වීඩියෝ එකක් . මේවගේම තමයි එදා දළදා වහන්සේත් වැඩම කරවලා තියෙන්නේ . ගහන බෙරපදවල උනත් පොඩ්ඩක් දළදා තේවාවේ ගතිය තියෙනවා .
මේ තියෙන්නේ දළදා මැදුරේ ෆොටෝ.................
මේ තියෙන්නේ දෙල්ගමුව විහාරයේ ෆොටෝ ........................
ඔබ සැමට සමන් දෙවිඳුගේ පිහිට ලැබේවා !
සමන් දේවාලයේ යන එන ගොඩක් දෙනෙක්ට කවදාවත් අමතක කරන්න බැරි තැනක් තමයි සමන් දේවාලයේ පිහිටලා තියෙන බුදු මැදුර . ඊසාන දිශාවට මුහුණලා නිර...
